Drinkwater saai? Die gedachte kunnen we ons helaas niet permitteren.

Als u over tien jaar de kraan opendraait, komt er dan nog schoon drinkwater uit? Tien jaar geleden had ik zonder twijfel een positief antwoord op deze vraag gegeven. Inmiddels ben ik wat minder zeker van mijn zaak. En dat moeten de nieuwe provinciebesturen ook weten.

Anno 2023 is voldoende schoon drinkwater namelijk helemaal niet meer zo vanzelfsprekend als de meeste mensen denken. Sinds 2018 waren vier van de vijf zomers extreem droog. De beschikbaarheid van drinkwater kwam nog niet in het geding, maar we realiseerden ons wel dat er meer nodig is. En tegelijkertijd blijft de vraag naar schoon drinkwater toenemen. Niet alleen door de bevolkingstoename, maar ook door de economische groei.

Als we niet op tijd handelen, zullen veel waterbedrijven vastlopen. Al voor 2030 hebben alle tien drinkwaterbedrijven in Nederland extra productiecapaciteit nodig. Sommige zelfs nu al: in Twente en de Achterhoek zijn al verschillende aanvragen voor bedrijven geweigerd. Dat is in Nederland nog niet eerder voorgekomen.

Te laat

Als koepelorganisatie van de waterbedrijven, vragen we nu al een tijdje aandacht voor deze afnemende vanzelfsprekendheid. Maar we merken dat de boodschap nog niet overal landt. Overal in Nederland worden waterbedrijven bijvoorbeeld vaak pas in een laat stadium aangehaakt bij woningbouwprojecten. En we merken ook dat het steeds moeilijker wordt om op tijd vergunningen te krijgen om op nieuwe plaatsen water te winnen. En om bestaande vergunningen volledig te benutten.

Gelukkig begrijpt Den Haag ook de urgentie van onze wateruitdagingen. In een Kamerbrief maakte IenW-minister Mark Harbers in november bekend dat water en bodem voortaan sturend moeten zijn bij het inrichten van onze schaarse ruimte. Hierdoor “kunnen we in Nederland ook in de toekomst met een ander en grillig klimaat blijven leven, wonen en werken. In een veilige omgeving, met een gezonde bodem, voldoende en schoon water”, zo schreef hij.

Water in de plannen

Het programma Water en bodem sturend is een mooi Haags startpunt. Maar de partijen die verantwoordelijk zijn voor de uitvoering, vinden we op regionaal niveau: de provincies en de waterschappen. Daarom stuurden we kort geleden namens de waterbedrijven een brief naar de verkenners in de provincies. Ons verzoek? Neem water mee in de plannen voor de komende vier jaar.

Want in de provincie lopen waterbedrijven vaak tegen hoge hordes aan. Ons ambitieniveau is hoog: overal in Nederland willen wij blijven zorgen voor voldoende en goed drinkwater, maar daar hebben we wel hulp bij nodig. Bijvoorbeeld in de vorm van vergunningen die ons toestaan om op nieuwe plaatsen water te winnen, om leidingen aan te leggen of om andere benodigde nieuwe infrastructuur te bouwen.

Begin april trok ook het RIVM aan de noodklok en bevestigde onze zorgen. Bij een onverwacht grote vraag naar drinkwater — bijvoorbeeld in extreem hete zomers — kunnen er problemen ontstaan, zo schreven zij in hun alarmerende rapport over de waterbeschikbaarheid tot 2030. Het rapport van deze gezaghebbende organisatie benadrukte dat goede drinkwatervoorziening een volksgezondheidskwestie is. “Om de tekorten tegen te gaan, is het belangrijk dat het Nederlandse watersysteem zowel droogte als langere natte perioden aankan”, aldus de onderzoekers. Zij herhaalden dat alle tien drinkwaterbedrijven voor 2030 de ruimte moeten krijgen uit te breiden. Minister Harbers heeft daarop aangekondigd dat hij graag met de provincies en de drinkwatersector een actieplan wil maken om de leveringszekerheid tot 2030 veilig te stellen.

We begrijpen dat provincies niet om de belangrijke en pittige dossiers natuurbehoud en stikstof heen kunnen. Tegelijkertijd hebben zij ook een zorgplicht voor de openbare drinkwatervoorziening. Daarom vragen wij de provincies om binnen de mogelijkheden die ze hebben prioriteit te geven aan drinkwaterprojecten. Om bewust en zuinig watergebruik mee te helpen bevorderen. Om mee te denken over nieuwe, klimaatrobuuste winconcepten en brondiversificatie.

Als het aan ons ligt, wordt drinkwater straks weer net zo vanzelfsprekend als ademhalen: een onderwerp waar je vaak niet al te veel over hoeft na te denken. Maar helaas kunnen we ons dat voorlopig nog niet permitteren.

Peter van der Velden
Voorzitter Vewin