Minister Carola Schouten van LNV heeft op 8 september een brief naar de Tweede Kamer gestuurd waarin ze de contouren schetst voor de herbezinning op het mestbeleid. Op basis van deze contouren wil de minister een toekomstbestendig mestbeleid neerzetten richting een emissiearme landbouw en kringlooplandbouw. Dit mestbeleid moet ook zorgen voor een reductie van broeikasgas- en stikstofemissies, voor een verdere verbetering van de waterkwaliteit en een gezonde bodem. Deze toekomstvisie is belangrijk voor het aanpakken van de nitraatproblematiek bij een deel van de grondwaterwinningen voor drinkwaterproductie, vooral voor de winningen op de zandgronden in het zuiden en oosten van Nederland. Vewin ziet in de geschetste contouren kansen voor een verbetering van de waterkwaliteit, al staat of valt dit met een goede uitwerking in effectief beleid en maatregelen.
Uit verschillende onderzoeken van PBL, RIVM en KWR is gebleken dat uitspoeling van mest nog steeds een actueel en omvangrijk probleem vormt voor drinkwaterbedrijven. Bij veel grondwaterwinningen waar water opgepompt wordt om drinkwater van te maken, worden te veel meststoffen zoals nitraat aangetroffen. Met het huidige generieke beleid wordt de kwaliteit van het grondwater verbeterd, maar dat is niet overal voldoende. De minister geeft in haar brief ook aan dat de waterkwaliteitsdoelen van de Nitraatrichtlijn en de Kaderrichtlijn Water nog niet overal zijn bereikt, en dat vooral op de droge, uitspoelingsgevoelige zand- en lössgronden de nitraatnorm van 50 mg/l in het grondwater overschreden wordt. Dit zijn ook de gebieden waar een groot aantal kwetsbare grondwaterwinningen voor drinkwaterproductie aanwezig zijn. Om de nitraatproblematiek hier aan te pakken is eind 2017 een bestuursovereenkomst gesloten tussen Rijksoverheid, provincies, landbouwbedrijven en drinkwaterbedrijven. In juni van dit jaar hebben de betrokken partijen geconcludeerd dat er voortgang is, maar het nodig is om maatregelen te treffen met nog meer effect. Ook zullen meer agrariërs moeten aansluiten om het doelbereik te vergroten. In een deel van de gebieden zijn grotere ingrepen nodig om de doelen te kunnen halen, zoals het telen van minder uitspoelingsgevoelige gewassen.
In haar brief geeft de minister aan dat er maatregelen nodig zijn om de waterkwaliteit in de kwetsbare zand- en lössgebieden te verbeteren door middel van een gebiedsgerichte aanpak. Niet alles kan meer zomaar overal zoals nu. Agrariërs in de kwetsbare gebieden moeten zich meer bewust worden van wat hun bemesting voor gevolgen heeft voor de (grond)waterkwaliteit, en hier maatregelen voor nemen. Maar bewustwording alleen is niet voldoende; er moet ook gekeken worden naar ingrijpender maatregelen, zoals spelregels voor de teelt van uitspoelinggevoelige gewassen. In beginsel is de gebiedsgerichte aanpak vrijwillig, daarom geeft de minister aan dat de vooruitgang van de maatregelen en resultaten goed gemonitord moeten worden. De minister zal waar nodig verplichte maatregelen opleggen via het 7e en 8e actieprogramma Nitraatrichtlijn. Vewin wil benadrukken dat regie van het Rijk essentieel is bij deze monitoring en bij eventuele bijsturing en besluitvorming over verplichte maatregelen. Ook moet tijdig helder zijn welke verplichte maatregelen dit dan zou betreffen en welke partijen hiervoor aan zet zijn. Het nieuwe mestbeleid moet in elk geval bijdragen aan het uiterlijk in 2027 halen van de doelen van de Kaderrichtlijn Water in alle gebieden waar water wordt gewonnen voor drinkwaterproductie.