Droogte, verzilting en toenemende watervraag zijn actuele en urgente thema’s in de drinkwatersector. De langdurige droogtes van de laatste jaren markeren een kantelpunt in het denken over het watersysteem in Nederland. Op jaarbasis is er genoeg water beschikbaar, maar regionaal is er in droge perioden soms te weinig en in andere perioden juist te veel. Directievoorzitter Jelle Hannema van drinkwaterbedrijf Vitens schetst de uitdagingen op het gebied van beschikbaarheid van (grond)water.
‘Het klopt dat er binnen Nederland grote verschillen zijn’, aldus Hannema. ‘Vooral op de zandgronden in Brabant en in ons verzorgingsgebied in Twente, de Achterhoek en een deel van de Veluwe trekken de droge zomerperioden diepe sporen. De vraag neemt dan enorm toe, er is er nauwelijks neerslag, de oppervlaktewateren vallen droog en de grondwaterspiegel daalt enorm. Wij zitten dan tegen – of soms óver – de grens van de toegestane hoeveelheid grondwater die wij mogen oppompen. De waterschappen kondigen een beregeningsverbod voor boeren af; de drinkwaterbedrijven adviseren de klanten zuinig met drinkwater te zijn en niet hun zwembad telkens opnieuw te vullen. De velden en de bermen worden geel en dor. Het watersysteem is niet meer in balans. Dit gaat nu al enkele jaren zo en de verwachting is dat deze situatie vaker zal voorkomen en ernstiger vormen zal aannemen, door de groei van de bevolking en de economie, en door de klimaatverandering.’
‘Volgens mij kun je dit niet meer met conventionele middelen oplossen en moeten we het radicaal over een andere boeg gooien. Er is een transitie nodig van het watersysteem: van waterafvoer naar water vasthouden. Water moet leidend worden bij alle beslissingen die te maken hebben met ruimtelijke ordening aan de oppervlakte en in de ondergrond. De balans moet terugkeren in het watersysteem.’ ‘Door water in de natte perioden meer vast te houden kan de zoetwaterbeschikbaarheid tijdens droge perioden toenemen voor de verschillende functies, zoals landbouw, industrie, natuur en de drinkwatervoorziening. Een nieuwe klimaatrobuuste balans in het watersysteem vraagt om andere keuzes in de ruimtelijke, landschappelijke inrichting. Zo’n transitie kun je alleen bereiken door op nationaal niveau water leidend te maken, gecombineerd met regionaal maatwerk, zoals de Aanpak Droogte Achterhoek, waarin Vitens participeert, samen met alle stakeholders in het gebied.’
‘Op de hogere zandgronden moeten we zorgen dat er meer water wordt vastgehouden of aangevoerd, bijvoorbeeld in combinatie met natuurontwikkeling of extensievere landbouw. Maar zo’n regionale aanpak raakt natuurlijk ook aan de rest van het Nederlandse watersysteem. Als wij in de Achterhoek oppervlaktewater vasthouden en infiltreren, is er voor het gebied benedenstrooms minder aanvoer van water. Daarom is het noodzakelijk dat de minister van IenW de regie op dit onderwerp pakt en op systeemniveau zorgt voor een brede analyse en een nationale waterstrategie.’
Lees verder in Waterspiegel 2, juni 2021
Dit artikel verscheen eerder in de Waterspiegel